آنچه لازم است برای عملکرد بهینه در شرایط اضطراری بدانیم را باید از قبل بیاموزیم.
در بحران ها بیشتر بدانیم و بهتر عمل کنیم ١
بهداشت آب
- اگر از سالم بودن آب مطمئن نيستند قبل از مصرف آن را بجوشانيد و بهتر است از آب بطري شده داراي پروانه ساخت از وزارت بهداشت و درمان و پلمپ شده استفاده نماييد.
- در صورت مشکوک بودن به آلودگی ،آب را حداقل ۵ دقیقه بجوشانید یا به ازای هر ۲۰ لیتر آب، ۴ قطره وایتکس اضافه کنید و ۳۰ دقیقه صبر کنید سپس استفاده نمائید
- در پارک ها ، تفريح گاهها، مناطق ييلاقي و ساير اماکن عمومي از آشاميدن آبهاي مشکوک خودداري کنيد.
- به علائم هشدار دهنده و تابلوهاي راهنماي آب آشاميدني يا غير آشاميدني توجه نماييد.
- ميوه و سبزيجات و ظروف غذاخوري حتماً با آب سالم شستشو شوند.
- آب را در ظروف بسته، تمیز و دور از نور ذخیره نمائید.
- از آشامیدن آب‌های سطحی و مشکوک پرهیز نمایید.
- از خريد و مصرف يخ هاي غير بهداشتي خودداري نماييد. در صورت خريد يخ آن را با آب سالم شستشو و به صورت غير مستقيم جهت سرد نمودن استفاده نماييد.
بهداشت مواد غذایی
- از غذاهای خشک، کنسرو شده و کم‌حجم مثل خرما، بیسکویت و آجیل استفاده نمائید.
- قبل از مصرف غذاهاي کنسرو شده جهت جلوگيري از مسموميت بوتوليسم که سمي بسيار کشنده است بايد قوطي کنسرو را به مدت ٢۰ دقيقه در آب جوشاند.
- در هنگام خريد مواد غذايي و آشاميدني توجه شود که بر روي محصول حتماً تاريخ توليد و انقضاء ، پروانه ساخت از وزارت بهداشت و درمان آموزش پزشکي و يا شناسه نظارت درج شده باشد.
- بهتر است در طول سفر از مواد غذايي ساده با فساد پذيري کمتر استفاده گردد و از مصرف غذاي مانده از يک وعده به وعده ديگر پرهيز شود.
- در صورتي که از غذا يا آشاميدني مشترک استفاده نموده و دچار علايمي مانند تهوع ، استفراغ ، اسهال ، شکم درد و ... شديد سريعاً به مراکز بهداشتي و درماني مراجعه نماييد.
- از مصرف غذاهای فاسد یا کنسروهای باد کرده خودداری نمایید.
- از مصرف مواد غذایی پخته شده که بیش از دو ساعت در دمای محیط نگهداری شده جدا خودداری نمائید .
- از تمیز بودن دست ها قبل از مصرف مواد غذایی مطمئن شوید.
- در صورت الزام به نگهداری مواد غذایی پخته شده بیش از دو ساعت آنها را در یخچال ( دمای کمتر از ۴ درجه سانتی گراد ) و یا روی شمعک گاز ( بالای ۶٣ درجه سانتی گراد ) نگهداری نمائید.
- از مصرف هر نوع مواد غذايي که خواص ظاهري آن (بو، طعم، رنگ) تغيير کرده است خودداري فرماييد.
- از خريد مواد غذايي بدون مشخصات و بسته بندي به خصوص تنقلات فله اي خودداري گردد.
- هرگز از فروشندگان دوره گرد مواد غذايي فاقد مشخصات خريد نکنيد.
. دفع بهداشتی زباله و فاضلاب
- زباله‌ها را در کیسه‌های ضخیم بسته‌بندی و در محیطی بسته و دور از افراد نگهداری کنید.
- در صورت امکان، چاله کم‌عمق حفر و زباله را با خاک یا آهک بپوشانید.
- از پراکندگی زباله در محل های اسکان به منظور حفظ محیط زیست خودداری نمایید.
. پیشگیری از بیماری‌های تنفسی
- از تهویه مناسب پناهگاه مطمئن شوید و از دود و گرد و غبار دوری نمایید.
- از ماسک یا پارچه نخی تمیز برای پوشش بینی و دهان استفاده کنید.
- در اماکن عمومي و داخل اتوبوس از مصرف سيگار خودداري نماييد. دود سيگار هواي قابل تنفس شما و ديگران را سمي و خطرناک مي کند.
در بحران ها بیشتر بدانیم و بهتر عمل کنیم ٢
پیام های بهداشتی در صورت بروز حوادث شیمیایی
در صورت بروز حوادث شیمیایی، رعایت نکات بهداشتی و اقدامات اولیه بسیار مهم است. حفظ خونسردی، دوری از محل حادثه، کمک به مصدومین با رعایت اصول ایمنی، اطلاع رسانی به مراجع ذیصلاح و استفاده از تجهیزات حفاظت فردی از جمله اقدامات اساسی هستند.
اقدامات کلی در زمان وقوع حادثه
- حفظ خونسردی:
در مواجهه با حادثه شیمیایی، حفظ آرامش و خونسردی بسیار مهم است. این امر به شما کمک می کند تا بتوانید اقدامات لازم را به درستی انجام دهید.
- دوری از محل حادثه:
تا حد امکان از محل حادثه دور شوید و به دیگران نیز توصیه کنید که از آن فاصله بگیرند. مواد شیمیایی می توانند در هوا پراکنده شده و تنفس آنها خطرناک باشد.
- کمک به مصدومین:
در صورت امکان و با رعایت نکات ایمنی، به مصدومین کمک کنید.
- اطلاع رسانی:
بلافاصله مراتب را به مراجع ذیصلاح مانند آتش نشانی، اورژانس و یا پلیس اطلاع دهید.
اقدامات هنگام کمک به مصدومین
- شستشوی بدن:
- اگر فردی با مواد شیمیایی تماس پیدا کرده است، بلافاصله باید به مدت حداقل ٢۰ دقیقه زیر آب شستشو داده شود.
- کمک های اولیه تنفسی:
- در صورت عدم تنفس مصدوم، از تنفس مصنوعی استفاده کنید.اما در صورت استنشاق گازها، از تنفس دهان به دهان خودداری کنید و از کپسول اکسیژن استفاده کنید. از ماسک یا پارچه مرطوب برای پوشاندن دهان و بینی خود استفاده کنید.
- استفاده از تجهیزات ایمنی:
هنگام کمک به مصدومین، از تجهیزات ایمنی مانند دستکش، ماسک و لباس محافظ استفاده کنید. - انتقال مصدوم:
در صورت نیاز، مصدوم را به نزدیکترین مرکز درمانی منتقل کنید.
اقدامات پیشگیرانه در محیط کار
- تجهیزات ایمنی:
در محیط های کاری که با مواد شیمیایی سر و کار دارند، باید تجهیزات ایمنی مانند دوش های اضطراری و چشم شوی های اضطراری وجود داشته باشد. - آموزش:
کارکنان باید در مورد خطرات مواد شیمیایی و نحوه مقابله با آنها آموزش ببینند. - معاینات پزشکی:
معاینات پزشکی منظم برای شناسایی زودهنگام بیماری های ناشی از مواد شیمیایی بسیار مهم است. - برچسب گذاری:
مواد شیمیایی باید به درستی برچسب گذاری شده و اطلاعات مربوط به آنها در دسترس باشد. - کنترل:
برای خاموش کردن آتش سوزی های کوچک از مواد شیمیایی خشک نظیر دی اکسید کربن و برای آتش سوزی های بزرگ از آب استفاده نموده و در صورت عدم وجود خطر، کانتینرها را از منطقه آتش سوزی دور نمایید.
کانتینرهای در حال سوختن را باید با استفاده از مقادیر زیاد آب سرد نمود.
هر عاملی را ممکن است در نزدیکی محل حادثه موجب ایجاد جرقه یا شعله نماید، از بین ببرید.
در صورت آتش گرفتن تانکرهای حامل مواد خطرناک باید آتش را با رعایت حداکثر فاصله و با استفاده از تجهیزات بدون استفاده از مامور آتش نشانی خاموش نمود.
در بحران ها بیشتر بدانیم و بهتر عمل کنیم ٣
تمهیدات لازم واحدهای کاری در شرایط کنونی
١. تشکیل کمیته بحران و برنامه‌ریزی اضطراری
- ایجاد یک تیم بحران متشکل از مدیران ارشد، مسئولین ایمنی و بهداشت حرفه‌ای، امنیتی، و عملیاتی.
- تعیین نقش‌ها و مسئولیت‌های هر عضو در شرایط بحران.
- برگزاری دوره‌های شبیه‌سازی بحران (مانند حمله هوایی، آتش‌سوزی، نشت مواد شیمیایی).
٢. ارزیابی ریسک و شناسایی تهدیدات
- شناسایی نقاط آسیب‌پذیر (مانند مخازن سوخت، خطوط لوله، تأسیسات الکتریکی).
- ارزیابی خطرات احتمالی (انفجار، حملات هوایی، خرابکاری، قطع برق).
- اولویت‌بندی اقدامات بر اساس سطح خطر (ریسک‌های با احتمال بالا و شدت زیاد).
٣. تدوین برنامه‌های ایمنی و تخلیه اضطراری
- طراحی نقشه‌های تخلیه با مسیرهای ایمن و جایگاه‌های تجمع مشخص.
- نصب سیستم‌های هشدار سریع (آژیر، پیام‌رسانی خودکار).
- آموزش کارکنان برای واکنش سریع (پناه گیری، استفاده از ماسک گاز، کمک‌های اولیه).
۴. حفاظت از نیروی انسانی
- تأمین تجهیزات حفاظت فردی (ماسک گاز، لباس ضدشیمیایی، جلیقه نارنجی).
- ایجاد پناهگاه‌های امن در محل کار برای مواردی که تخلیه فوری ممکن نیست.
- برنامه‌ریزی برای اسکان اضطراری و تأمین آب و غذای کارکنان در صورت محاصره.
۵. مدیریت تجهیزات و زیرساخت‌های حیاتی
- تقویت پوشش امنیتی برای جلوگیری از خرابکاری.
- ایجاد سیستم‌های پشتیبان (ژنراتورهای اضطراری، ذخیره سوخت).
- نصب سیستم‌های اطفاء حریق خودکار در نقاط حساس.
۶. کنترل آلاینده‌ها و پیشگیری از حوادث شیمیایی
- نظارت مستمر بر مخازن مواد خطرناک برای جلوگیری از نشت.
- آماده‌سازی تیم‌های پاسخ سریع برای مهار مواد شیمیایی.
- ذخیره‌سازی مواد خنثی‌کننده (مانند کف اطفاء حریق، ماسه).
٧. هماهنگی با نهادهای امنیتی، نظامی و اورژانس
- ارتباط مداوم با نیروهای دفاعی برای دریافت هشدارهای حمله هوایی.
- هماهنگی با اورژانس‌های محلی (آتش‌نشانی، بیمارستان‌ها) برای پاسخ سریع.
- تعیین فردی به عنوان رابط برای تبادل اطلاعات با مقامات نظامی.
٨. برنامه‌های تداوم فعالیت و بازیابی پس از بحران
- تدوین طرح‌های جایگزین برای تأمین مواد اولیه در صورت قطع زنجیره تأمین.
- تعیین تیم‌های فنی برای بازرسی و تعمیرات سریع پس از حمله.
- مستندسازی درس‌های آموخته شده و به‌روزرسانی برنامه‌های بحران.
- نگهداری در کمترین حجم از مواد گروه ۲.۱ (گازهای قابل اشتعال) و ۲.۳ (گاز های سوی از جمله کار و آمونیاک) و گروه ۳ (مایعات قابل اشتعال) و گروه ۵.۲ (پراکسیدهای آلی) و مواد نارین با مصرف چندگانه (نیترات آمونیوم، سدیم، پتاسیم و کلرات ها و ....)
- - در حد امکان از شارژ مجدد مواد خطرناک در انبارها و مخازن خوداری گردد.
- سیستم‌های اعلام و هشدار اولیه و همچنین سیستم‌های اعلام حریق و اطفاء در صنایع دارای مواد خطرناک مورد ارزیابی و آماده باش کامل قرار گیرد.
- . علف‌های هرز و ضایعات قابل اشتعال از اطراف انبارها و مخازن مواد خطرناک و قابل اشتعال جمع آوری و دور گردد.
در نهایت درشرایط بحرانی مانند جنگ، پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها باید با برنامه‌ریزی چندلایه، از *پیشگیری* تا *پاسخ و بازیابی*، آماده مقابله با تهدیدات باشند. تمرکز اصلی باید روی *حفاظت از جان شاغلین*، *کاهش خسارات مالی*، و *کاهش آلودگی محیط‌زیست* باشد.
در بحران ها بیشتر بدانیم و بهتر عمل کنیم ۴
در خصوص "آمادگی خانوار در برابر بلایای انسان ساخت"
با توجه به شرایط بسیار حساس کشور، ضرورت آمادگی همه‌جانبه آحاد مردم، به ویژه در سطح خانواده‌ها، از هر زمان دیگری حیاتی‌تر است. برنامه "ارزیابی و آمادگی خانوار در برابر بلایا" که پیش از این نیز بر اهمیت آن تأکید شده بود، اکنون با محوریت مراقبت از خود و خانواده در برابر تهدیدات نظامی و شرایط جنگی، یک اولویت است. در این شرایط، مسئولیت‌پذیری فردی و خانوادگی در مواجهه با خطرات احتمالی نقشی تعیین‌کننده در حفظ جان و کاهش آسیب‌ها دارد. لذا لازم است اطلاع‌رسانی و آموزش به مردم به منظور افزایش تاب‌آوری و آمادگی در برابر هرگونه تهدید و بلایا بصورت پذیرد. در این راستا تأکید بر نکات زیر ضروری است:
- آموزش پناهگیری و شناسایی نقاط امن:
آشنایی با اصول پناهگیری در منازل، محل کار و اماکن عمومی و شناسایی امن‌ترین نقاط در شرایط اضطراری
- تهیه و به‌روزرسانی بسته‌های اضطراری خانوار:
شامل آب، غذا، داروها، لوازم کمک‌های اولیه، مدارک هویتی ضروری و سایر اقلام حیاتی
- برنامه‌ریزی برای ارتباطات اضطراری:
تعیین نقاط تماس، روش‌های ارتباطی جایگزین و پروتکل‌های بازیابی خانواده در صورت قطع ارتباطات
- فراگیری کمک‌های اولیه و اصول خودامدادی و دیگرامدادی:
آموزش‌های ابتدایی برای رسیدگی به مصدومان و کمک به یکدیگر
- حفظ آرامش و مدیریت استرس:
آموزش شیوه‌های حفظ خونسردی و مقابله با فشارهای روانی در شرایط بحرانی